Польские сказки Дзевенис Максим

Zota mia zawsze by piasku (золота у него было всегда как песка: «золота имел…»; by – зд. как), bo co chcia (потому что /всё/, что он хотел), to diabe znosi (то дьявол приносил). Kiedy dugo dokazuje (когда он /так/ долго резвится = шалил; dokazywa – резвиться, шалить), raz by zaszed w br ciemnisty bez narzdzi czarnoksiskich (однажды зашёл в тёмный дремучий лес без колдовских инструментов; by – реликт давнопрошедшего времени; zaj – зайти; br – дремучий лес; ciemny – тёмный). Zacz duma zamylony (начал размышлять задумчиво: «задумчивый»; duma – книжн. думать, раздумывать, размышлять; zamylony – задумавшийся, погружённый в размышления; задумчивый), nagle napada go diabe i da (вдруг нападает на него дьявол и требует; napada kogo – нападать на кого-л.), aby niezwocznie uda si prosto do Rzymu (чтобы он немедленно отправился прямо в Рим).

Zota mia zawsze by piasku, bo co chcia, to diabe znosi. Kiedy dugo dokazuje, raz by zaszed w br ciemnisty bez narzdzi czarnoksiskich. Zacz duma zamylony; nagle napada go diabe i da, aby niezwocznie uda si prosto do Rzymu.

Rozgniewany czarnoksinik moc swojego zaklcia zmusi biesa do ucieczki (разгневанный колдун силой своего заклятия принудил беса к бегству; zmusi do czego – заставить что-л. сделать; принудить к чему-л.; ucieczka – бегство); zgrzytajc kami ze zoci wyrywa sosn z korzeniami i tak silnie Twardowskiego uderza po nogach obu (/а/ он, скрежеща клыками от злости, вырывает сосну с корнями и так сильно ударяет Твардовского по обеих ногах = по обеим ногам; kie – клык), e jedn zgruchota ca (что одну раздробил всю; zgruchota – сокрушить, раздробить). Od onej doby by kulawy i zwany odtd powszechnie kuternog (с оного времени он был хромой = хромым и всего его так звали: «был называем всеми хромым»; doba – пора, время; powszechnie – все, всеми; везде; kuternoga – хромой).

Rozgniewany czarnoksinik moc swojego zaklcia zmusi biesa do ucieczki; zgrzytajc kami ze zoci wyrywa sosn z korzeniami i tak silnie Twardowskiego uderza po nogach obu, e jedn zgruchota ca. Od onej doby by kulawy i zwany odtd powszechnie kuternog.

W ostatku sprzykrzywszy sobie zy duch (когда злому духу вконец надоело: «в конце сделав себе противным злой дух»; ostatek – остаток; край, конец; sprzykrzy komu co – отбить охоту кому-л. к чему-л.; сделать противным кому-л. что-л.; sprzykszyem sobie co – мне надоело), czekajc do dugo na dusz czarnoksinika (ожидая довольно долго душу колдуна; czeka na kogo, co – ждать, ожидать кого-л., чего-л.; dosy – достаточно, довольно), przybiera posta dworzana i jak biegego lekarza zaprasza niby do swojego pana (принимает форму/вид придворного и как искусного врача приглашает будто к своему господину; posta – вид, форма; dworzanin – придворный; biegy – сведущий, опытный; искусный), e potrzebuje pomocy (что он нуждается в помощи; potrzebowa co – нуждаться в чём-л.). Twardowski za posacem pieszy do pobliskiej wioski nie wiedzc (Твардовский за посыльным спешит в близлежащую деревню, не зная; posaniec), e w niej si gospoda nazywaa Rzymem (что в ней постоялый двор называется «Рим»; gospoda – уст. корчма, трактир; постоялый двор).

W ostatku sprzykrzywszy sobie zy duch, czekajc do dugo na dusz czarnoksinika, przybiera posta dworzana i jak biegego lekarza zaprasza niby do swojego pana, e potrzebuje pomocy. Twardowski za posacem pieszy do pobliskiej wioski nie wiedzc, e w niej si gospoda nazywaa Rzymem.

Skoro tylko prg przestpi onego mieszkania (как только он переступил порог оного жилища; mieszkanie – квартира, жилище), mnstwo krukw (множество воронов), sw (сов; sowa – сова), puchaczy osiado dach cay i wrzaskliwymi gosy napenio powietrze (филинов покрыло = покрыли всю крышу и крикливыми голоса = голосами наполнили воздух; osi – осесть, сесть; перен. покрыть). Twardowski od razu pozna (Твардовский сразу распознал; od razu – сразу; pozna – узнать, распознать), co go moe tutaj spotka (что его может здесь постигнуть), wic z koyski dzieci mae (итак = поэтому из колыбели дитя малое; wic – итак, стало быть, следовательно), wieo dopiero ochrzczone (только недавно крещённое; wieo – свежо; только что, недавно; dopiero – всего лишь, едва, только; ochrzci – окрестить, крестить), porywa drcy na rce (хватает, дрожащий = дрожа на руки; dre – дрожать; rka – рука), zaczyna piastowa (начинает нянчить; piastowa – книжн. носить на руках /ребёнка/, нянчить), gdy w wasnej postaci wpada diabe do izby (когда в собственной форме = собственной персоной врывается в комнату дьявол; wpada – вбегать, влетать, врываться; izba – помещение, комната; posta – вид, форма; личность, лицо).

Skoro tylko prg przestpi onego mieszkania, mnstwo krukw, sw, puchaczy osiado dach cay i wrzaskliwymi gosy napenio powietrze. Twardowski od razu pozna, co go moe tutaj spotka, wic z koyski dzieci mae, wieo dopiero ochrzczone, porywa drcy na rce, zaczyna piastowa, gdy w wasnej postaci wpada diabe do izby.

Chocia by piknie ubrany (хотя он был красиво одет) – mia kapelusz trjgraniasty (на нём была треугольная шляпа; trjgraniasty – трёхгранный; треугольный; kapelusz trjgraniasty – треугольная шляпа), frak niemiecki (немецкий фрак), z dug na brzuch kamizelk (с длинной на живот жилеткой; kamizelka – жилет, жилетка), spodnie krtkie i obcise (короткие и облегающие штаны; spodnie – брюки, штаны; obcisy – обтянутый; плотно облегающий), a trzewiki ze sprzczkami i wstkami (и башмаки с пряжками и ленточками), wszyscy go poznali zaraz (все его узнали сразу), bo wyglday rogi spod kapelusza (потому что рога выглядывали из-под шляпы; rg – рог), pazury z trzewika i harcap z tyu (когти из башмака и коса сзади; harcap – уст. коса /часть парика/; ty – зад; z tyu – сзади).

Chocia by piknie ubrany – mia kapeusz trjgraniasty, frak niemiecki, z dug na brzuch kamizelk, spodnie krtkie i obcise, a trzewiki ze sprzczkami i wstkami, wszyscy go poznali zaraz, bo wyglday rogi spod kapelusza, pazury z trzewika i harcap z tyu.

Ju chcia porwa Twardowskiego (он уже хотел схватить Твардовского), gdy spostrzeg wielk przeszkod (когда заметил большое = серьёзное препятствие; spostrzec – заметить, увидеть), bo mae dzieci na rku (потому что = то есть малое дитя на руках), do ktrego nie mia prawa (на которое он не имел права). Ale bies wnet znalaz sposb (но бес сразу нашёл способ; znale – найти); przystpi do czarownika i rzecze (подошёл к колдуну и молвит; przystpi – подступить, подойти к кому-л.; rzec – сказать, произнести, молвить):

– Jeste dobry szlachcic (ты хороший шляхтич): zatem verbum nobile debet esse stabile[7] (следовательно, verbum nobile debet esse stabile).

Ju chcia porwa Twardowskiego, gdy spostrzeg wielk przeszkod, bo mae dzieci na rku, do ktrego nie mia prawa. Ale bies wnet znalaz sposb; przystpi do czarownika i rzecze:

– Jeste dobry szlachcic: zatem verbum nobile debet esse stabile.

Twardowski wiedzc (Твардовский, зная), e nie moe zama szlacheckiego sowa (что он не может нарушить шляхетского слова; zama – сломать; нарушить), zoy w koysk dzieci (положил дитя в колыбель; zoy – сложить, положить), a wraz ze swym towarzyszem wylecieli wprost kominem= и вместе со своим товарищем вылетели = вылетел прямо дымоходом = в печную трубу; wylecie – вылететь; komin – дымоход; труба /печная/).

Zawrzao stado radonie sw (заволновалась радостно стая сов; zawrze – закипеть; перен. заволноваться; stado – стадо; стая), wron, krukw i puchaczy (ворон, воронов и филинов). Lec wyej (летят выше; lecie – лететь), coraz wyej (всё выше; coraz – всё /в соч. со сравн. ст. прил. и нареч. означает постепенное усиление качества/). Twardowski nie straci ducha (Твардовский не потерял духа); spojrzy na d (посмотрит вниз) – widzi ziemi (видит землю), a tak wysoko polecia (а так высоко полетел), e wsie widzi takie mae jak komary (что сёла видит такие маленькие как комары; wie – деревня, село), miasta due jakby muchy (большие города как мухи), a sam Krakw by dwa pajki razem (а сам Краков словно два паука вместе).

Twardowski wiedzc, e nie moe zama szlacheckiego sowa, zoy w koysk dzieci, a wraz ze swym towarzyszem wylecieli wprost kominem.

Zawrzao stado radonie sw, wron, krukw i puchaczy. Lec wyej, coraz wyej. Twardowski nie straci ducha; spojrzy na d – widzi ziemi, a tak wysoko polecia, e wsie widzi takie mae jak komary, miasta due jakby muchy, a sam Krakw by dwa pajki razem.

al mu szczery serce cisn (искренняя печаль сжала ему сердце); tam zostawi wszystko drogie (там оставил он всё дорогое), co polubi i ukocha (что полюбил и возлюбил; polubi – полюбить; ukocha – полюбить, возлюбить), a wic podleciawszy wyej (а таким образом = и поэтому взлетев выше; a wic – таким образом), gdzie ni sp (где ни коршун), ni orze Karpat skrzydem wiatru nie poruszy (ни орёл Карпат крылом ветра не коснулся), gdzie zaledwo okiem sign (куда едва глазом достал; sign – дойти; достать; простереться; jak okiem sign – куда ни взглянешь), z mordowanej piersi silnie dobdzie ostatku gosu i zanuci pie pobon (из измученной груди сильно извлечёт = извлёк остаток голоса и запел религиозную песню; mordowa – утомлять, изматывать; мучить; doby czego – книжн. вынуть, извлечь что-л.; zanuci – запеть /вполголоса/; pobony – набожный; божественный, религиозный).

al mu szczery serce cisn; tam zostawi wszystko drogie, co polubi i ukocha, a wic podleciawszy wyej, gdzie ni sp, ni orze Karpat skrzydem wiatru nie poruszy, gdzie zaledwo okiem sign, z mordowanej piersi silnie dobdzie ostatku gosu i zanuci pie pobon.

Bya to jedna z kantyczek (была это одна из /тех/ песен; kantyczka – религиозная песня), ktre dawniej w swej modoci (которые прежде в своей молодости), kiedy nie zna adnych czarw (когда он не знал никакого колдовства; czary – мн. чары, волшебство, колдовство), dusz jeszcze mia niewinn (душа у него ещё была невинной), uoy na cze Marii i piewa zawsze codziennie (сочинил в честь Марии и пел всегда ежедневно; uoy – сложить, сочинить; na cze kogo – в честь кого-л.).

Bya to jedna z kantyczek, ktre dawniej w swej modoci, kiedy nie zna adnych czarw, dusz jeszcze mia niewinn, uoy na cze Marii i piewa zawsze codziennie.

Gos jego niknie w powietrzu (голос его замирает в воздухе; nikn – исчезать, замирать /о звуках/), cho piewa z serca serdecznie (хотя он поёт от сердца сердечно; z serca – от сердца), ale pasterze grale (но пастухи-гурали, gral – горец, гураль /коренной житель польских Татр/), co pod nim na grach pali (что под ним на горах пасли), zdziwieni podnieli gowy (удивлённые = удивлённо подняли головы; zdziwiony – удивлённый, zdziwi si – удивиться), chcc wiedzie (желая знать; chcie – хотеть, желать), skd pie nabona sowa im z chmur przynosi (откуда божественная песня слова /свои/ им с тучей приносит; nabony – набожный; божественный). Gos jego bowiem nie poszed w gr (ибо голос его не пошёл вверх; bowiem – потому что, так как, ибо; gra – гора; na gr – вверх), ale przyleg do tej ziemi (а прилёг к земле; ale – но, а; przylec – диал. прилечь), by zbudowa ludzkie dusze (чтобы облагородил = облагородить человеческие души; zbudowa – построить; книжн. благотворно повлиять, облагородить).

Gos jego niknie w powietrzu, cho piewa z serca serdecznie, ale pasterze grale, co pod nim na grach pali, zdziwieni podnieli gowy, chcc wiedzie, skd pie nabona sowa im z chmur przynosi. Gos jego bowiem nie poszed w gr, ale przyleg do tej ziemi, by zbudowa ludzkie dusze.

Skoczy pie ca (закончил всю песню), zdziwiony wielce patrzy (удивлённый очень, смотрит; wielce – книжн. весьма, очень), e w gr nie leci wyej (что он вверх не летит выше), e zawis w miejscu (что повис на месте; zawisn – повиснуть; w miejscu – на месте). Spojrzy dokoa (посмотрит вокруг) – ju towarzysza nie widzi swojej podry (уже не видит своего спутника; towarzysz podry – спутник; podr – путешествие); gos jeno mocny nad sob syszy (только голос сильный над собой слышит), co zagrzmia w sinawej chmurze (что раздался в синеватой туче; zagrzmie – загреметь, прогреметь; раздасться; siny – синий; chmura – туча):

Skoczy pie ca, zdziwiony wielce patrzy, e w gr nie leci wyej, e zawis w miejscu. Spojrzy dokoa – ju towarzysza nie widzi swojej podry; gos jeno mocny nad sob syszy, co zagrzmia w sinawej chmurze:

– Zostaniesz do dnia sdnego (останешься доскончания века; dzie sdu/sdny dzie – судный день; do sdnego dnia – до скончания века), zawieszony tak jak teraz (подвешенный так как сейчас)! Jak zawis w miejscu (как он завис на месте), dotychczas buja (/так/ до сих пор качается; dotychczas – до сих пор), a cho mu sowa w ustach zamary (и хотя ему = у него слова в = на губах замерли; usta – рот; губы; zamrze – замереть), cho gosu jego nikt nie dosyszy (хотя голоса его никто не расслышит), starcy (старики; starzec – старик), co dawne pamitaj czasy (что прежние помнят времена), gdy miesic w peni zabynie (когда месяц в полнолуние блеснёт; miesic – уст. месяц /луна/; penia/ksiyc w peni – полнолуние; zabysn – блеснуть), przed niewielu jeszcze laty wskazywali czarn plamk jako ciao Twardowskiego zawieszone do dnia sdu (ещё немного = несколько лет назад показывали чёрное пятнышко как тело Твардовского, подвешенное до судного дня; przed – тому назад; niewiele – немного; plama – пятно).

– Zostaniesz do dnia sdnego, zawieszony tak jak teraz! Jak zawis w miejscu, dotychczas buja, a cho mu sowa w ustach zamary, cho gosu jego nikt nie dosyszy, starcy co dawne pamitaj czasy, gdy miesic w peni zabynie, przed niewielu jeszcze laty wskazywali czarn plamk jako ciao Twardowskiego zawieszone do dnia sdu.

Kazimierz Wadysaw Wjcicki (Казимеж Владыслав Вуйцицкий)

5. Zajcze serce[8] (Заячье сердце)

Na wyspie (на острове), w porodku Wisy (посредине Вислы; /w/ porodku – посредине), sta wielki zamek przed laty (стоял много лет назад большой замок; przed laty – много лет назад), cay murem otoczony (весь окружённый стеной; mur – стена /каменная/), w kadym rogu grube baszty (в каждом углу толстые башни; rg – угол /наружный/), wieway na nich gsto chorgwie i gste strae poustawiane (развевались на них плотно знамёна и частые караулы /были/ расставлены; chorgiew – флаг, знамя, стяг; gsty – густой; плотный; частый; stra – ж. охрана; стража; караул). Most skrzany na acuchach czy wysp z brzegiem ziemi (кожаный мост на цепях соединял остров с берегом; skra – кожа).

W tym zamku mieszka pan mony (в этом замке жил могущественный господин; zamek – замок, pan – хозяин; господин), rycerz bitny (храбрый рыцарь; bitny – воинственный, храбрый), zawoany (прирождённый; zawoany – призванный; прирождённый). Ile razy trba brzmiaa nad wchodow bram zamku (сколько раз раздавалась труба над входными воротами замка; brzmie – звучать; раздаваться; wchodowy – уст. входной), zwiastowaa powrt pana (возвещала возвращение хозяина), zwycistwo i up bogaty (победу и богатую добычу).

Na wyspie, w porodku Wisy, sta wielki zamek przed laty, cay murem otoczony, w kadym rogu grube baszty, wieway na nich gsto chorgwie i gste strae poustawiane. Most skrzany na acuchach czy wysp z brzegiem ziemi.

W tym zamku mieszka pan mony, rycerz bitny, zawoany. Ile razy trba brzmiaa nad wchodow bram zamku, zwiastowaa powrt pana, zwycistwo i up bogaty.

Po dugich i ciemnych lochach wiele bracw osadzono (по = в длинных и тёмных подземельях /было/ поселено/посажено много пленников; loch – подвал, погреб; подземелье; braniec – пленник). Codziennie musieli robi (каждый день они должны были работать; codziennie – ежедневно, каждый день; musie – быть должным/вынужденным; robi – делать; работать): to naprawia mury grube (то чинить толстые стены; naprawia – ремонтировать, чинить), to uprawia pikny ogrd (то заниматься прекрасным садом; uprawia co – заниматься чем-л.). Midzy tymi bya baba (между этими = ними была баба; midzy – между, среди), stara baba czarownica (старая бабка колдунья; baba – баба; бабка), ktrej ma trzyma w wizach (мужа которой /рыцарь/ держал в узах, m – муж): ta si zemci zaprzysiga (та дала клятву отомстить; zaprzysic – присягнуть, принять присягу, дать клятву).

Po dugich i ciemnych lochach wiele bracw osadzono. Codziennie musieli robi: to naprawia mury grube, to uprawia pikny ogrd. Midzy tymi bya baba, stara baba czarownica, ktrej ma trzyma w wizach: ta si zemci zaprzysiga.

Czatowaa przeto chwili (поэтому она подстерегала = поджидала момента; czatowa – подстерегать; chwila – минута; момент), by samego spotka pana (чтобы встретить хозяина одного). Strudzony walk (утомлённый борьбой; strudzi si – уст. утомиться), niewczasem (лишениями; niewczas/niewczasy – лишения), na zielonej upad trawie (на зелёной = на зелёную упал траву; upa – упасть); sen zaklei mu powieki (веки = глаза у него слиплись; zaklei – заклеить; powieka – веко; sen klei oczy komu – у кого-л. слипаются глаза). Skrycie czai czarownica (скрытно подкрадывается колдунья; czai si – подкрадываться), mak na oczy panu kadzie (мак на глаза хозяину кладёт), by si ze snu nie obudzi (чтобы он не проснулся; obudzi si ze snu – проснуться), i gazk osikow w pier uderza (и веточкой осиновой в грудь ударяет), a w t stron (а в ту сторону = в то место), kdy serce ludzkie bije (где человеческое сердце бьёт = бьётся; bi – бить).

Czatowaa przeto chwili, by samego spotka pana. Strudzony walk, niewczasem, na zielonej upad trawie; sen zaklei mu powieki. Skrycie czai czarownica, mak na oczy panu kadzie, by si ze snu nie obudzi, i gazk osikow w pier uderza, a w t stron, kdy serce ludzkie bije.

I pier si zaraz roztwara (и грудь тотчас раскрылась; roztworzy si – раствориться, раскрыться), i czerwone wida serce (и видно красное сердце), jak drga cigle i ustawnie (как /оно/ вздрагивает постоянно и неустанно; cigle – постоянно; ustawnie – уст. неустанно; непрестанно, постоянно). Umiecha si czarownica i wyciga rk chud (усмехается колдунья и протягивает тощую руку; umiecha si – улыбаться, усмехаться; chudy – худой, тощий), dugimi palcami z lekka obejmuje cae serce i tak nieznacznie wyciga (длинными пальцами слегка обхватывает всё сердце и так слегка = легко его вытаскивает; z lekka – слегка; obejmowa – обнимать; обхватывать; nieznacznie – незначительно, слегка), e si rycerz nie obudzi (что рыцарь не проснулся).

Wtedy majc w pogotowiu wiee od zajca serce (тогда, имея наготове свежее сердце от зайца = заячье сердце; pogotowie – готовность; mie w pogotowiu – иметь наготове/под рукой), w pier rycerza zaraz wkada i zamyka otwr piersi (в грудь рыцаря сразу вкладывает и закрывает отверстие груди). Sama odesza na stron (сама отошла в сторону; odej – отойти; na – на, в), z radoci w gstych krzakach przylega (с радостью в густых кустах прилегла; przylec – диал. прилечь), chcc zobaczy skutki czarw (желая увидеть последствия колдовства; chcie – хотеть, желать; skutek – следствие, послдствие; czary мн. – чары, волшебство, колдовство).

I pier si zaraz roztwara, i czerwone wida serce, jak drga cigle i ustawnie. Umiecha si czarownica i wyciga rk chud, dugimi palcami z lekka obejmuje cae serce i tak nieznacznie wyciga, e si rycerz nie obudzi.

Wtedy majc w pogotowiu wiee od zajca serce, w pier rycerza zaraz wkada i zamyka otwr piersi. Sama odesza na stron, z radoci w gstych krzakach przylega, chcc zobaczy skutki czarw.

Jeszcze si rycerz nie zbudzi (ещё не проснулся рыцарь), a poczu serce zajcze (а /уже/ почувствовал заячье сердце)! Co nie zna trwogi (/даром/ что не знал тревоги), dra bojaliwie i rzuca ciaem (дрожал и трясся пугливо: «тряс телом»; dre – дрожать; bojaliwie – боязливо, робко, пугливо; rzuca – бросать, подбрасывать, трясти)! Otwiera oczy (открывает глаза), zbroja mu ciy (доспехи его тяготят; zbroja – латы, доспехи; ciy komu – тяготить кого-л.), zaledwie powsta (едва встал/поднялся), a usyszy psw szczekanie (аж = как слышит собачий лай; pies – собака, пёс)!

Jeszcze si rycerz nie zbudzi, a poczu serce zajcze! Co nie zna trwogi, dra bojaliwie i rzuca ciaem! Otwiera oczy, zbroja mu ciy, zaledwie powsta, a usyszy psw szczekanie!

Dawniej lubi (прежде он любил; dawniej – раньше, прежде), kiedy gocze gray w kniei za zwierzyn (когда гончие заливались /лаем/ в дебрях за = на зверей; gra – играть; заливаться /о гончих/, zwierzyna – дичь, звери), teraz w trwodze (сейчас в тревоге; trwoga – тревога), wystraszony ucieka jak szary zajc (испуганный убегает как серый заяц)! Zaledwo wbieg do komnaty (едва вбежал в покой; wbiec – вбежать; do – в /внутрь/; komnata – покой), chrzst zbroi wasnej (скрежет собственных доспехов; chrzst – хруст; скрип; скрежет), ora (оружия; or – книжн. оружие), co si zszczerbi zwycistwami (что зазубрилось победами = в победах; zszczerbi = uszczerbi – выщербить, зазубрить), i brzk srebrnej ostrogi na nowo go trwoy (и звяканье серебряной шпоры снова его тревожит; brzk – звон, бренчание, звяканье; na nowo – вновь, снова): zrzuca wic pancerz i szabl (сбрасывает он латы и саблю; wic – итак, следовательно, стало быть; pancerz – броня, панцирь; ист. латы), pada na oe zmczony (усталый падает на ложе).

Dawniej lubi, kiedy gocze gray w kniei za zwierzyn, teraz w trwodze, wystraszony ucieka jak szary zajc! Zaledwo wbieg do komnaty, chrzst zbroi wasnej, ora, co si zszczerbi zwycistwami, i brzk srebrnej ostrogi na nowo go trwoy: zrzuca wic pancerz i szabl, pada na oe zmczony.

Dawniej we nie marzy jeno to (раньше во сне мечтал только то), o bjce (о драке; bjka – драка), to o upach (то о трофеях; up – добыча; трофей), teraz we nie jczy smutnie i na kade psa szczekanie albo haso swojej stray (сейчас во сне стонет печально и на каждый собачий лай или знак своей стражи; haso – лозунг; знак; szczeka – лаять, тявкать), co przy ognisku na baszcie czujnie strzega przed napadem (что у костра на башне чутко стерегла от нападения; przy – при, у; baszta – башня; strzec – стеречь; przed – от /с нек. глаголами при указании на объект, от которого предпринимается защита, предохранение и т. д./), dry jak dzieci i w poduszk chowa oczy wystraszone (дрожит как дитя и прячет в подушку испуганные глаза).

Dawniej we nie marzy jeno to, o bjce, to o upach, teraz we nie jczy smutnie i na kade psa szczekanie albo haso swojej stray, co przy ognisku na baszcie czujnie strzega przed napadem, dry jak dzieci i w poduszk chowa oczy wystraszone.

Wkrtce poganie otoczyli zamek (вскоре язычники = неверные окружили замок; poganin – язычник), rycerze i czelad czeka na pana (рыцари и челядь ждут господина; czeka na kogo, co – ждать кого-л., что-л.), co im przewodzi do bitwy i do zwycistwa (что ими руководил в битве и /в/ победе; przewodzi komu, czemu – предводительствовать; руководить кем-л., чем-л.). Ale czekaj na prno (но ждут напрасно; na prno – напрасно)! On mny rycerz (оный мужественный рыцарь), usyszawszy szczk ora (услышав лязг оружия), gwar onierzy (гомон солдат; gwar – шум, гомон), renie koni (ржание коней; re – ржать), uciek na zamku poddasze i std dopiero dojrza mnogie pogaskie zastpy (убежал на чердак замка и только оттуда увидел многочисленные отряды неверных: «языческие отряды», uciec – убежать; mnogi – книжн. многочисленный, zastp – книжн. отряд).

Wtedy przypomnia sobie dawne wyprawy (тогда он вспомнил прежние походы; wyprawa – экспедиция, поход), zwycistwa i saw imienia swego (победы и славу своего имени; imi – имя). Jak bbr zapaka rzewnymi zami (горько заплакал; rzewny – чувствительный, сентиментальный; трогательный; paka rzewnymi zami – горько плакать; paka jak bbr – горько плакать, рыдать в три ручья, разливаться ручьём), westchn i mwi aonie (вздохнул и говорит печально; aonie – плачевно; жалобно, печально):

Wkrtce poganie otoczyli zamek, rycerze i czelad czeka na pana, co im przewodzi do bitwy i do zwycistwa. Ale czekaj na prno! On mny rycerz, usyszawszy szczk ora, gwar onierzy, renie koni, uciek na zamku poddasze i std dopiero dojrza mnogie pogaskie zastpy.

Wtedy przypomnia sobie dawne wyprawy, zwycistwa i saw imienia swego. Jak bbr zapaka rzewnymi zami, westchn i mwi aonie:

– Boe mj (Боже ж /ты/ мой), Boe (Боже)! daj mi odwag (дай мне отвагу), przywr mi si i mstwo (верни мне силу и мужество)! Sztandary moje na polu bitwy ju powiewaj od dawna (знамёна мои с давних пор развеваются на поле битвы; sztandar – знамя; od dawna – с давних пор), a pan ich (а их хозяин), dawniej zawsze na czele (прежде всегда впереди; czoo – лоб; na czele – впереди), dzi jak dziewcz bojaliwy (сегодня как девушка пугливый), z dymnika swojego zamku patrzy na zastpy swoje (из слухового окна своего замка смотрит на свои отряды; dymnik – слуховое окно)! Wr mi serce (верни мне сердце), by nie drao (чтобы оно не дрожало) – wr mi si (верни мне силу), abym zbroj mg udwign (чтобы я мог поднять доспехи)! Odyw ciao czerstwoci (оживи тело бодростью, odywi – подкормить; уст. оживить) i daj zwycistwo (и дай победу).

– Boe mj, Boe! daj mi odwag, przywr mi si i mstwo! Sztandary moje na polu bitwy ju powiewaj od dawna, a pan ich, dawniej zawsze na czele, dzi jak dziewcz bojaliwy, z dymnika swojego zamku patrzy na zastpy swoje! Wr mi serce, by nie drao – wr mi si, abym zbroj mg udwign! Odyw ciao czerstwoci i daj zwycistwo.

Wspomnienia te budz go jak ze snu (эти воспоминания будят его как ото сна), wraca piesznie do komnaty (возвращается поспешно в покой), chwyta zbroj (хватает латы), dosiada rumaka i wyjeda przez bram (садится на коня и выезжает через ворота; dosiada czego – садитья /на мотоцикл, лошадь/, rumak – поэт. конь). Stranik z radoci powita pana i brzmieniem trby zapowiedzia jego wyjazd (стражник с радостью приветствовал господина и звуком трубы объявил о его выезде; brzmienie – звучание, звук; zapowiedzie co – объявить о чём-л.). pieszy (спешит), lecz ciga boja myl mu i serce osiada (но непрерывная боязнь/страх заволокла ему мысль и сердце; cigy – непрерывный, постоянный; osi – перен. покрыть, заволочь). A gdy rycerstwo odwanie rzuca si na zastp pogan (а когда отважные рыцари бросаются на отряд неверных; rycerstwo – рыцарство, рыцари), pan zamku w trwodze zawraca swego bieguna i ucieka w grd warowny (хозяин замка в тревоге поворачивает назад своего рысака и убегает = скачет прочь в укреплённый замок; zawraca – поворачивать /назад/; grd – укреплённое поселение, город, замок).

Wspomnienia te budz go jak ze snu, wraca piesznie do komnaty, chwyta zbroj, dosiada rumaka i wyjeda przez bram. Stranik z radoci powita pana i brzmieniem trby zapowiedzia jego wyjazd. pieszy, lecz ciga boja myl mu i serce osiada. A gdy rycerstwo odwanie rzuca si na zastp pogan, pan zamku w trwodze zawraca swego bieguna i ucieka w grd warowny.

Cho wbieg do zamku zdyszay i za grubymi murami nie pozby trwogi tajemnej (хотя он влетел в замок запыхавшись, и за толстыми стенами не избавился от тайной = таинственной тревоги; zdysze si – запыхаться; pozby si kogo, czego – избавиться от кого-л., чего-л.; tajemny – тайный), skacze z konia (прыгает = спрыгивает с коня; skaka – прыгать), ucieka do elaznego lochu i tam omdlay czeka niesawnej mierci (убегает в железный подвал и там, обессиленный, ждёт бесславной смерти; omdle – потерять сознание; ослабеть, обессилеть).

Rycerstwo jego przecie pobio pogan (его рыцари всё же разбили неверных), a stranik z wysokiej baszty powita zwyciskie chorgwie wracajce do zamku (а стражник с высокой башни приветствовал победные знамёна, возвращающиеся в замок; zwycistwo – победа). Wszyscy, zdziwieni haniebn ucieczk pana zamku (все, удивлённые позорным бегством хозяина замка; haba – позор), szukali go dugo na prno i znaleli w lochu na poy umarego (долго напрасно его искали и нашли в подвале наполовину мёртвого; na poy – наполовину; umary – умерший, мёртвый).

Cho wbieg do zamku zdyszay i za grubymi murami nie pozby trwogi tajemnej, skacze z konia, ucieka do elaznego lochu i tam omdlay czeka niesawnej mierci.

Rycerstwo jego przecie pobio pogan, a stranik z wysokiej baszty powita zwyciskie chorgwie wracajce do zamku. Wszyscy, zdziwieni haniebn ucieczk pana zamku, szukali go dugo na prno i znaleli w lochu na poy umarego.

Niedugo y nieszczliwy rycerz (недолго жил несчастный рыцарь), ca zim grza ciao drce zawsze przy kominie (всю зиму грел дрожащее тело всегда у печной трубы; komin – дымоход; труба /печная/).

Wiosna nastaa (настала весна), roztworzy okno (он отворил окно), chcc odetchn socem maja (желая вздохнуть солнцем мая). Jaskka (ласточка), co na poddaszu ulepia gniazdko swoje (что на чердаке слепила своё гнездо), w przelocie czarniawym skrzydem uderzya go po skroni (в перелёте = в полёте черноватым крылом ударила его по виску; przelot – перелёт).

Niedugo y nieszczliwy rycerz, ca zim grza ciao drce zawsze przy kominie.

Wiosna nastaa, roztworzy okno, chcc odetchn socem maja. Jaskka, co na poddaszu ulepia gniazdko swoje, w przelocie czarniawym skrzydem uderzya go po skroni.

Cios by dla niego miertelny (удар был для него смертельным), upad jak gromem raony i po krtkiej mce skona (упал как громом поражённый и после короткого мучения = после коротких мучений умер; razi – разить, поражать; mka – мука, мучение).

Wszyscy pana aowali i szczerze pakali (все хозяина жалели и искренне плакали), nie widzc powodu (не видя причины; powd – повод, причина), co potrafio go tak nagle zmieni (что смогло = могло так внезапно его изменить; potrafi – суметь, смочь). A w rok potem (пока в год = год спустя; a – пока не), gdy pawiono czarownice[9] (во время купания ведьм: «когда окунано в воду колдуний»; pawi – купать /лошадей, скот/, уст. окунать в воду), e deszcz dugo zatrzymay (потому что дождь долго = слишком задержали; e – так как, потому что; zatrzyma – остановить; задержать), ona czarownica zeznaa sama (оная колдунья сама дала показания; zezna – дать показание), jak odmienia serce rycerza na serce zajcze (как изменила = подменила сердце рыцаря на заячье; odmieni – изменить)! – Wtedy poznali dopiero ludzie (тогда только узнали люди), dlaczego z tak mnego rycerza tak bojaliwy si zrobi (почему он из так = такого мужественного рыцаря таким пугливым стал); szczerzej aowali i wicej pakali (искреннее жалели и больше плакали), a na jego mogile spalili ywcem star czarownic (а на его могиле сожгли живьём старую колдунью).

Cios by dla niego miertelny, upad jak gromem raony i po krtkiej mce skona.

Wszyscy pana aowali i szczerze pakali, nie widzc powodu, co potrafio go tak nagle zmieni. A w rok potem, gdy pawiono czarownice, e deszcz dugo zatrzymay, ona czarownica zeznaa sama, jak odmienia serce rycerza na serce zajcze! – Wtedy poznali dopiero ludzie, dlaczego z tak mnego rycerza tak bojaliwy si zrobi; szczerzej aowali i wicej pakali, a na jego mogile spalili ywcem star czarownic.

Kazimierz Wadysaw Wjcicki (Казимеж Владыслав Вуйцицкий)

6. Trzej bracia[10] (Три брата)

Czarownica w postaci wielkiego sokoa ustawnie wybijaa w kociele okna (колдунья в форме/виде большого сокола = превратившись в большого сокола постоянно выбивала в костёле окна; sok – сокол; ustawnie – уст. постоянно; koci – церковь, храм; костёл). W teje wsi samej (в той же самой деревне; wie – деревня), gdzie sta koci (где стояла церковь), byo trzech braci (было три брата), ktrzy si uwzili (которые твёрдо решили; uwzi si – решить настоять на своём; твёрдо решить), by zabi szkodnego sokoa (убить шкодливого сокола; by – чтобы). Ale na prno dwaj starsi ze strzelbami czatowali (но тщетно двое старших с ружьями /его/ подстерегали); ile razy ptak nadlatywa (сколько раз птица прилетала), sen klei im powieki i budzili si dopiero brzkiem szyb potuczonych z domu boego (у них слипались веки = глаза и они просыпались только звяканьем = из-за звяканья разбитых стёкол из дома божьего; klei – клеить; sen klei oczy komu – у кого-л. слипаются глаза; potuc – разбить; szyba – оконное стекло).

Poszed i najmodszy na czaty (пошёл и самый младший на дозор; pj – пойти; czaty – мн. подкарауливание, слежка; дозор); lecz eby nie zasn (но чтобы не заснул = не заснуть; zasn – заснуть), pod brod pooy sobie cierni (положил себе под подбородок колюек = колючки; broda – борода; подбородок; cier – шип, колючка), by jak gow pochyli (чтобы, если он голову наклонит), snem zmorzony (одолённый сном; sen – сон; zmorzy – одолеть: sen zmorzy – сон одолел), z ukuciem si ockn (с уколом = от укола очнулся).

Czarownica w postaci wielkiego sokoa ustawnie wybijaa w kociele okna. W teje wsi samej, gdzie sta koci, byo trzech braci, ktrzy si uwzili, by zabi szkodnego sokoa. Ale na prno dwaj starsi ze strzelbami czatowali; ile razy ptak nadlatywa, sen klei im powieki i budzili si dopiero brzkiem szyb potuczonych z domu boego.

Poszed i najmodszy na czaty; lecz eby nie zasn, pod brod pooy sobie cierni, by jak gow pochyli, snem zmorzony, z ukuciem si ockn.

Ju miesic zeszed (уже месяц сошёл = вышел; miesic – уст. месяц /луна/; zej – сойти), rozwidni wieczr (осветил вечер), syszy szum wielki (слышит он шум большой = громкий). Czarownica go dojrzaa i spucia na drzymot (колдунья его увидела и наслала на него дремоту; spuci – спустить; ниспослать, наслать; na – на него; drzymota – диал. дремота). Skleiy si powieki (слепились веки), ale zaledwo gowa spada mu na rami (но, едва голова упала ему на плечо; zaledwo = zaledwie; spa – упасть; mu – ему), a do krwi cierniem ukuty rozbudzi si zaraz (как до крови шипом уколотый, он проснулся тотчас; a – аж; так, что даже; krew – кровь). Widzi (видит), e sok ju blisko kocioa (что сокол уже возле костёла), porywa strzelb (хватает ружьё), mierzy (целиться), a z odgosem wystrzau upada pod wielki kamie sok ze zgruchotanym skrzydem= и с эхом выстрела падает под большой камень сокол с раздробленным крылом; odgos – отзвук, отголосок, эхо; zgruchota – сокрушить, раздробить). Przybiega w to miejsce i dostrzega (прибегает в то место и видит; przybiec – прибежать; dostrzec – заметить, увидеть), e pod tym kamieniem roztwara si niezmierzona przepa (что под этим камнем растворилась необъятная бездна; roztworzy si – раствориться; niezmierzony – неизмеримый, необъятный; przepa – пропасть, бездна). Daje zna braciom (даёт знать братьям), ci przynieli sznur dugi i uczywa dosy (те принесли длинную верёвку и достаточно лучины); uwizali go i z zapalonymi drzazgami spucili na dno (привязали его и с зажжёнными щепками опустили на дно). Ciemno byo z pocztku (темно было сначала), a smolne uczywo owiecao tylko ciany wilgotne i brudne (а смолистая лучина освещала только стены, влажные и грязные). A nagle ukazaa si pikna kraina (аж = как вдруг появилась прекрасная страна); kwity tam kwiaty cigle bez zmiany i zawsze zielone drzewa (цвели там цветы постоянно без изменения = неизменно и всегда зелёные деревья; kwitn – цвести).

Ju miesic zeszed, rozwidni wieczr, syszy szum wielki. Czarownica go dojrzaa i spucia na drzymot. Skleiy si powieki, ale zaledwo gowa spada mu na rami, a do krwi cierniem ukuty rozbudzi si zaraz. Widzi, e sok ju blisko kocioa, porywa strzelb, mierzy, a z odgosem wystrzau upada pod wielki kamie sok ze zgruchotanym skrzydem. Przybiega w to miejsce i dostrzega, e pod tym kamieniem roztwara si niezmierzona przepa. Daje zna braciom, ci przynieli’ sznur dugi i uczywa dosy; uwizali go i z zapalonymi drzazgami spucili na dno. Ciemno byo z pocztku, a smolne uczywo owiecao tylko ciany wilgotne i brudne. A nagle ukazaa si pikna kraina; kwity tam kwiaty cigle bez zmiany i zawsze zielone drzewa.

Wrd tej krainy sta wielki zamek (посреди этой страны стоял большой замок; wrd – среди, посреди), cay z muru i kamieni (весь из камней = из камня; mur – кладка; kamie – камень); elazna brama staa otworem (ворота стояли открытыми: «открыто»; otwr – отверстие; otworem – открыто). miay modzieniec na zamek wchodzi (смелый юноша входит на = в замок; modzieniec – молодой человек, юноша), a pierwsza izba miedziana (первая комната медная; izba – помещение, комната). W niej siedzi panna (в ней сидит барышня), zoty wos czesze (золотой волос = золотые волосы расчёсывает; czesa – чесать, расчёсывать), co wos upadnie (каждый раз, когда волосок упадёт; co – каждый раз, когда), zabrzczy (зазвенит; zabrzcze – забренчать, зазвенеть). Widzi, e gadka (видит, что пригожая; gadki – гладкий; уст. диал. пригожий), biaego ciaa (белого тела), oczu sokolich (глаз сокольих), zotego wosa (волос золотых); rozmiowany klka i prosi (влюблённый, становится на колени и просит = спрашивает; rozmiowa si – сильно полюбить, пристраститься; уст. страстно полюбить; prosi – просить; klka – становиться на колени), czy go nie przyjmie za ma (не примет ли она его в мужья; za – в /при указании на должность, функцию, роль; также перев. беспредложной конструкцией/). Pikna dziewczyna oddaje rk (прекрасная девушка отдаёт руку), ale zarazem ostrzega (но вместе с тем предостерегает; zarazem – вместе с тем; ostrzega – остерегать, предостерегать), e nie wpierw wynij moe na ziemi (что она не прежде может выйти на землю; wynij – уст. выйти), dopki matk jej, czarownic, nie zabije (пока он мать её, колдунью, не убьёт). Lecz niczym wicej zabi nie zdoa (но ничем больше убить не сможет; zdoa – суметь, смочь), jak tylko mieczem (как только мечом), co wisia w zamku (что висел в замке; wisie – висеть); a miecz tak ciki (а меч так тяжёл), e go nie dwignie (что он его не поднимет; dwign – поднять /с трудом/)!

Wrd tej krainy sta wielki zamek, cay z muru i kamieni; elazna brama staa otworem. miay modzieniec na zamek wchodzi, a pierwsza izba miedziana. W niej siedzi panna, zoty wos czesze, co wos upadnie, zabrzczy. Widzi, e gadka, biaego ciaa, oczu sokolich, zotego wosa; rozmiowany klka i prosi, czy go nie przyjmie za ma. Pikna dziewczyna oddaje rk, ale zarazem ostrzega, e nie wpierw wynij moe na ziemi, dopki matk jej, czarownic, nie zabije. Lecz niczym wicej zabi nie zdoa, jak tylko mieczem, co wisia w zamku; a miecz tak ciki, e go nie dwignie!

I poszed dalej (и он пошёл дальше). W srebrnej komnacie (в серебряном покое; komnata – покой), siedziaa siostra rodzona (сидела родная сестра; siedzie – сидеть), srebrny wos czesze (серебряные волосы расчёсывает), co wos upadnie (каждый раз, когда волосок упадёт), to brzczy jakoby struna (то звенит что струна). Ta miecz podaa (та меч подала), ale nie dwign (но он не поднял), na prno wyta siy (напрасно напрягал силы), a trzecia siostra daa mu kropli (пока третья сестра не дала ему капли; a – пока не), co mocniejszym czeka robi (что делают человека сильнее; czek – книжн. человек). Wypi jedne (выпил одно = одну), lecz nie dwign (но не поднял); wypi drug (выпил вторую), podnis troch (поднял немного; podnie – поднять); za trzeci dopiero kropl zacz cikim mieczem wada (за = после третьей только капли начал тяжёлым мечом владеть).

I poszed dalej. W srebrnej komnacie, siedziaa siostra rodzona, srebrny wos czesze, co wos upadnie, to brzczy jakoby struna. Ta miecz podaa, ale nie dwign, na prno wyta siy, a trzecia siostra daa mu kropli, co mocniejszym czeka robi. Wypi jedne, lecz nie dwign; wypi drug, podnis troch; za trzeci dopiero kropl zacz cikim mieczem wada.

Wtedy, utajony w zamku (тогда, затаённый = затаившись в замке; utai si – затаиться), czeka matki-czarownicy (ждал матери-колдуньи); ciemnym zmrokiem nadlatuje (тёмными сумерками = в тёмных сумерках она прилетает; zmrok – сумерки), na jaboni duej siada (садится на большую яблоню; siada na czym – садиться на что-л.), poskubaa zotych jabek i upada pod jaboni (пощипала золотых яблок и упала под яблоней; jabko – яблоко). Wnet przybraa posta czeka i z sokoa jest niewiasta (сразу приняла вид человека и из сокола есть = стала женщиной; posta – форма, вид; niewiasta – женщина). Czeka na to mody junak (ждал этого молодой смельчак; czeka na co – ждать что-л., чего-л.; junak – молодец, удалец, смельчак), machn silnie ostrym mieczem (махнул сильно острым мечом), spada gowa (упала голова), krew trysna (кровь брызнула; trysn – забить струёй; хлестнуть; брызнуть).

Wtedy, utajony w zamku, czeka matki-czarownicy; ciemnym zmrokiem nadlatuje, na jaboni duej siada, poskubaa zotych jabek i upada pod jaboni. Wnet przybraa posta czeka i z sokoa jest niewiasta. Czeka na to mody junak, machn silnie ostrym mieczem, spada gowa, krew trysna.

Wonczas wolny od obawy (тогда, свободный от опасения = от опасений; obawa – опасение), skarby w skrzyni upakowa (сокровища в сундук уложил), ktre bracia wycignli (который братья вытащили; wycign – вытянуть, вытащить). Za skarbami trzy dziewice wydostay si na ziemi (за сокровищами три девицы выбрались на землю). Wszystko wybra (всё взял; wybra – выбрать, вынуть, взять), sam si zosta (остался один), braciom przecie nie ufajc (братьям всё же не доверяя), do sznura kamie uwiza (к верёвке камень привязал; do – к), pocz gono woa na nich (начал громко кричать на них = и?)м), by i jego wydobyli (чтобы они и его достали; wydosta – вынуть, извлечь; достать). Z pocztku cign poczli (сначала они начали тянуть; pocz = книжн. начать), zaledwie w poowie drogi pucili nagle (едва на полпути отпустили вдруг; droga – дорога, путь; w poowie drogi – на полпути; puci – пустить, отпустить), a kamie twardy w drobne rozlecia si kawaki (а твёрдый камень разлетелся/рассыпался в = на мелкие кусочки; rozlecie si).

Wonczas wolny od obawy, skarby w skrzyni upakowa, ktre bracia wycignli. Za skarbami trzy dziewice wydostay si na ziemi. Wszystko wybra, sam si zosta, braciom przecie nie ufajc, do sznura kamie uwiza, pocz gono woa na nich, by i jego wydobyli. Z pocztku cign poczli, zaledwie w poowie drogi pucili nagle, a kamie twardy w drobne rozlecia si kawaki.

– Tak by si moje koci skruszyy (так бы /и/ мои кости раскрошились)! – rzek zasmucony modzieniec (сказал опечаленный юноша; rzec – сказать), zapaka rzewnie (заплакал горько; rzewny – чувствительный, сентиментальный; трогательный; paka rzewnymi zami – горько плакать), ale nie skarbw (но не сокровищ = не над сокровищами /плакал/), lecz paka gadkiej dziewicy z abdzim ciaem (а над пригожей девицей с телом лебедя, lecz – но, а; abd – лебедь), ze zotym wosem (с золотыми волосами).

I bdzi dugo (и блуждал долго), zaspiony (мрачный; zaspiony – мрачный, хмурый; zaspi si – омрачиться; нахмуриться), osowiay (поникший; osowiay – осовелый, вялый; поникший), po tej krainie wiosennej (по этой весенней стране). A e spotka czarownika (а так как встретил колдуна; e – так как), ten go pyta o ez powd (тот его спрашивает о причине /его/ слёз; pyta o co – спрашивать о чём-л.; za – слеза). Gdy mu wszystko opowiedzia (когда ему всё рассказал):

– Tak by si moje koci skruszyy! – rzek zasmucony modzieniec, zapaka rzewnie, ale nie skarbw, lecz paka gadkiej dziewicy z abdzim ciaem, ze zotym wosem.

I bdzi dugo, zaspiony, osowiay, po tej krainie wiosennej. A e spotka czarownika, ten go pyta o ez powd. Gdy mu wszystko opowiedzia:

– Bd spokojny, mody czecze (будь спокоен, молодой человек)! jeli dzieci mi obronisz (если ты детей мне защитишь; mi – мне), na zotej skryte jaboni (/которые/ на золотой спрятаны яблоне), wynios ci wnet na ziemi (вынесу тебя сразу на землю; ci – тебя). Bo czarownik (потому что колдун), co tu drugi t krain zamieszkuje (другой, что в этой стране живёт: «эту страну населяет»; zamieszkiwa co – населять что-л.), zawsze dzieci mi wyjada (всегда = всё время мне детей выедает). Prno kryem je pod ziemi (тщетно прятал их под землю; kry – укрывать, скрывать, прятать; je – их /вин. падеж от местоим. one/), prno w zamku murowanym (тщетно в каменном замке)! Teraz trzymam je na drzewie (теперь я держу их на дереве); skryj si z mieczem w tej jaboni (спрячься с мечом в этой яблоне; skry si – скрыться, спрятаться), o pnocy przyjdzie zbrodzie (в полночь придёт преступник; pnoc – полночь; o pnocy – в полночь; zbrodzie – уст. преступник).

– Bd spokojny, mody czecze! jeli dzieci mi obronisz, na zotej skryte jaboni, wynios ci wnet na ziemi. Bo czarownik, co tu drugi t krain zamieszkuje, zawsze dzieci mi wyjada. Prno kryem je pod ziemi, prno w zamku murowanym! Teraz trzymam je na drzewie; skryj si z mieczem w tej jaboni, o pnocy przyjdzie zbrodzie.

Modzieniec wdar si na drzewo (юноша влез на дерево), zotych jabek narwa sobie (нарвал себе золотых яблок) i mia syt z nich wieczerz (и имел = получил из них сытный ужин; syty – сытый; сытный; wieczerza – уст. ужин).

O pnocy wiatr zaszumia i pod drzewem szmer usysza (в полночь зашумел ветер, и он услышал под деревом шум/шорох; zaszumie – зашуметь; szmer – шум, шорох, шелест); spojrzy na d (посмотрит вниз; d – низ; na d – вниз), a tu robak (а тут червь), wielki, dugi (большой, длинный), sunie prosto (движется = ползёт прямо; sun – двигаться), okrca si na pniu wokoo i podsuwa coraz wyej (обвивается на стволе = вокруг ствола и придвигается = продвигается всё выше; okrca si wok czego – обвиваться вокруг чего-л.; pie – ствол; podsuwa – пододвигать, придвигать). Ogromn gow z gazi z iskrzcym okiem wychyla (огромную голову со сверкающим глазом из ветвей высовывает; iskrzy – искрить; искриться, сверкать; ga – етвь), aby dojrze gniazdo dzieci (чтобы увидеть гнездо/выводок детей), co stulone (что, съёжившись; stuli si – сжаться, съёжиться), drce z strachu (дрожа от страха; dre – дрожать; ze – от /об эмоц. сост./), pochoway si pod licie (попрятались под листья; li – лист).

Modzieniec wdar si na drzewo, zotych jabek narwa sobie i mia syt z nich wieczerz.

O pnocy wiatr zaszumia i pod drzewem szmer usysza; spojrzy na d, a tu robak, wielki, dugi, sunie prosto, okrca si na pniu wokoo i podsuwa coraz wyej. Ogromn gow z gazi z iskrzcym okiem wychyla, aby dojrze gniazdo dzieci, co stulone, drce z strachu, pochoway si pod licie.

Wtedy cikim mieczem machn i odci gow od razu (тогда /юноша/ тяжёлым мечом махнул и отрубил голову сразу), kadub w drobny mak posieka i rzuci na cztery wiatry (туловище вдребезги = на мелкие кусочки покрошил и бросил на четыре ветра = на четыре стороны; drobny – мелкий; w drobny mak – вдребезги; wiatr – ветр).

Ojciec dzieci (отец детей), ucieszony ze mierci swojego wroga (обрадованный смертью своего врага; ucieszy si z czego – обрадоваться чему-л.), wzi modzieca na swe barki (взял юношу на свои плечи), wynis z pieczary na ziemi (вынес из пещеры на землю).

Wtedy cikim mieczem machn i odci gow od razu, kadub w drobny mak posieka i rzuci na cztery wiatry.

Ojciec dzieci, ucieszony ze mierci swojego wroga, wzi modzieca na swe barki, wynis z pieczary na ziemi.

Z jak lecia on radoci do biaego dworu braci (с какой же радостью он летел к белому двору братьев; lecie – лететь; dwr – двор); wbieg do izby (вбежал в комнату; wbiec – вбежать; do – в /внутрь/), nikt nie pozna (никто /его/ не узнал), tylko jego ulubiona (только его любимая), za kuchark u sistr suc (за кухарку = кухаркой у сестёр служа), zaraz lubego poznaa (тотчас милого узнала).

Bracia strwoeni przybyciem (братья, встревоженные /его/ прибытием), co go zmarym ogosili (/потому/ что его умершим объявили), skarby wszystkie mu oddali (все сокровища ему отдали), a sami uciekli w lasy (а сами убежали в леса; uciec – убежать). Lecz on kaza ich wyszuka (но он велел их отыскать, wyszuka – выискать, разыскать, отыскать), rwno z nimi si podzieli (поровну с ними поделился; rwno – ровно; поровну), wielki zamek wybudowa ze zotymi oknami (большой замок построил с золотыми окнами), miedzianymi drzwiami i tam z on zotowos szczliwie do mierci mieszka (медными дверями и там со златовласой женой счастливо до смерти жил).

Z jak lecia on radoci do biaego dworu braci; wbieg do izby, nikt nie pozna, tylko jego ulubiona, za kuchark u sistr suc, zaraz lubego poznaa.

Bracia strwoeni przybyciem, co go zmarym ogosili, skarby wszystkie mu oddali, a sami uciekli w lasy. Lecz on kaza ich wyszuka, rwno z nimi si podzieli, wielki zamek wybudowa ze zotymi oknami, miedzianymi drzwiami i tam z on zotowos szczliwie do mierci mieszka.

Jzef Lompa (Юзеф Ломпа)

7. Brat ubogi i brat chciwy (Брат бедный и брат жадный)

W jednej wsi mieszkao dwch braci rodzonych (в одной деревне жили два родных брата; wie – деревня; brat), jeden by bogaty (один был богатый), drugi ubogi (другий – бедный). Bogaty byby moe czasem ugszcza do ubogiego (богатый, быть может, иногда /и/ посещал бы бедного; by – реликт давнопрошедшего времени; ugzcza = uczszcza do kogo, czego – посещать кого-л., что-л.), gdyby mu ona zoliwa nie bya przeszkadzaa (если бы ему злобная жена не мешала; zoliwy – злой, ехидный; злобный). I dlatego siedem lat mijao (и потому семь лет проходило), jak pierwszy u drugiego nog nie posta (как первый у второго ногой не постоял = не бывал). Jednego razu pojecha ubogi czk po drzewo do lasu (однажды поехал бедный по лужку за деревом в лес; jecha czym – ехать на чём-л., по чему-л.); ona daa mu p bochenka chleba i p gomki sera na drog (жена дала ему полбуханки хлеба и половину круглого сыра = полголовки сыра на дорогу; bochenek – буханка; gomka – круглый сыр); dla biednych dzieci ledwo gar mki zostao (для бедных детей едва горсть муки осталась). Gdy ju drewka na taczk naoy i przywiza (когда он уже дровишки наложил и привязал), usiad sobie (сел себе; usi – сесть), chcc si posili owym chlebem i serem (желая подкрепиться тем хлебом и сыром; chcie – хотеть, желать). Ledwie je zacz (едва начал есть), a tu nadszed ku niemu niewielki chopek w czarnej sukmanie i rzek do niego (а тут подошёл к нему небольшой мужичок в чёрной сермяге и сказал ему; nadej – подойти; rzec do kogo – сказать кому-л.):

W jednej wsi mieszkao dwch braci rodzonych, jeden by bogaty, drugi ubogi. Bogaty byby moe czasem ugszczax do ubogiego, gdyby mu ona zoliwa nie bya przeszkadzaa. I dlatego siedem lat mijao, jak pierwszy u drugiego nog nie posta. Jednego razu pojecha ubogi czk po drzewo do lasu; ona daa mu p bochenka chleba i p gomki sera na drog; dla biednych dzieci ledwo gar mki zostao. Gdy ju drewka na taczk naoy i przywiza, usiad sobie, chcc si posili owym chlebem i serem. Ledwie je zacz, a tu nadszed ku niemu niewielki chopek w czarnej sukmanie i rzek do niego:

– Niech Bg bogosawi na sp (да благословит Бог пополам; niech – пусть, да; na sp = na p – пополам)!

Ubogi odpowiedzia (бедный ответил):

– Prosz z sob (прошу с собой = прошу сесть).

I natychmiast rozdzieliwszy chleb i ser na poy (и немедленно разделив хлеб и сыр наполовину; na poy – наполовину), da jedn poow nieznajomemu (дал одну половину незнакомцу); ten jad z apetytem i zjadszy rzek (тот ел с аппетитом и, съев, сказал; je – есть; zje – съесть):

– Niech Bg bogosawi na sp!

Ubogi odpowiedzia:

– Prosz z sob.

I natychmiast rozdzieliwszy chleb i ser na poy, da jedn poow nieznajomemu; ten jad z apetytem i zjadszy rzek:

– Za to (за то), co mnie posili (что ты меня подкрепил; co – что; jeste – ты есть), moesz sobie trzy rzeczy u mnie wyprosi (можешь себе три вещи у меня выпросить); co chcesz (что хочешь), to ci si stanie (то тебе сделается; ci – тебе; sta si – стать; сделаться); tylko najlepszego nie zapomnij (только не забудь самое лучшее; nie zapomnie czego – не забыть что-л.).

Ubogi odpowiedzia (бедный ответил):

– Za to, co mnie posili, moesz sobie trzy rzeczy u mnie wyprosi; co chcesz, to ci si stanie; tylko najlepszego nie zapomnij.

Ubogi odpowiedzia:

– Kiedy tak ma by (если так должно быть; kiedy = kiedy – прост. если; mie – в соч. с неопр. формой глагола означает долженствование), to powiem yczenia moje (то я скажу мои пожелания). Oto mam ssiad zwadliw (вот я имею = у меня есть соседка сварливая; ssiada = ssiadka); ta, co moe (та, что может), na zo mi robi (делает мне назло; zo – злоба, злость; na zo – назло); ledwo si dzieci moje na dwr poka (едва дети мои на двор = во дворе покажутся), zaraz je klnie (сразу их = на них ругается; je – их; kl – ругаться), goni i bije (гонит и бьёт); rad bym tedy najprzd (я бы тогда сначала охотно /сделал так/; rad – охотно), eby ze mn w zgodzie ya (чтобы она со мной в согласии жила; zgoda – согласие; y w zgodzie – жить в согласии).

– Bdzie to (будет это = так и будет) – rzek may chopek (сказал маленький мужичок) – ssiada twoja dzi jeszcze do ciebie przyjdzie w gocin (соседка твоя ещё сегодня придёт к тебе в гости; gocina – пребывание в гостях; i w gocin do kogo – идти в гости к кому-л.).

– Kiedy tak ma by, to powiem yczenia moje. Oto mam s-siad zwadliw; ta, co moe, na zo mi robi; ledwo si dzieci moje na dwr poka, zaraz je klnie, goni i bije; rad bym tedy najprzd, eby ze mn w zgodzie ya.

– Bdzie to – rzek may chopek – ssiada twoja dzi jeszcze do ciebie przyjdzie w gocin.

– Po drugie (во-вторых) – rzek ubogi (сказал бедный) – mam brata (у меня есть брат), ktry ju siedem lat u mnie nie by (который уже семь лет у меня не был); rad bym (я бы охотно = я бы хотел), eby si ze mn pogodzi (чтобы он со мной помирился).

– Stanie si tak (станет = будет так), jak sobie yczysz (как тебе угодно; yczy – желать; kto yczy sobie czego – кому-л. угодно что-л.– rzek znw chopek may (сказал снова маленький мужичок) – brat twj dzi wieczr u ciebie bdzie (брат твой сегодня вечером у тебя будет; dzi wieczr – сегодня вечером). C chcesz mie na trzecie (что же ты хочешь на третье = в качестве третьего)?

– Po drugie – rzek ubogi – mam brata, ktry ju siedem lat u mnie nie by; rad bym, eby si ze mn pogodzi.

– Stanie si tak, jak sobie yczysz – rzek znw chopek may – brat twj dzi wieczr u ciebie bdzie. C chcesz mie na trzecie?

– Ha! przed kilku latu miaem (несколько лет назад у меня было; przed – тому назад), ile mi byo potrzeba (сколько мне было нужно), teraz na grze mam skrzyni srog (теперь наверху у меня сундук огромный; gra – верх; na grze – наверху; srogi – сильный, крепкий; зд. огромный), ale pust (но пустой); przedtem w niej peno bywao zboa (раньше в нём полно было зерна), dzi (сегодня), gdyby mona (если бы /было/ можно), rad bym (я бы хотел), eby byo w niej peno dukatw (чтобы было в ней полно дукатов).

– I to mie bdziesz wprzd (и это у тебя будет прежде), nili do domu wrcisz (чем вернёшься домой; nili = уст. чем; do domu – домой).

– Ha! przed kilku latu miaem, ile mi byo potrzeba, teraz na grze mam skrzyni srog, ale pust; przedtem w niej peno bywao zboa, dzi, gdyby mona, rad bym, eby byo w niej peno dukatw.

– I to mie bdziesz wprzd, nili do domu wrcisz.

To rzekszy chopek w czarnej sukni znikn (сказав это, мужичок в чёрной сергмяге исчез). Ubogi przyjecha przed swj domek (убогий приехал к своему домику; przed – к). ona wysza do niego (жена вышла к нему; do – к), chcc mu pomc drzewo z taczki znosi (желая ему помочь дерево с тачки сносить). M mwi do niej (муж говорит ей; mwi do kogo, czego – говорить кому-л., чему-л.):

– Pewnie si chce dzieciom i tobie je (наверняка тебе и детям хочется есть), a i ja zjadbym co (и я съел бы что/-нибудь/), wle no na gr (влезь-ка ты наверх; no – ка /в соч. с повел. накл./), we ze skrzyni gar dukatw (возьми из сундука горсть дукатов; wzi – взять), zmie w karczmie (разменяй /их/ в трактире), nakup chleba, buek (накупи хлеба, булок; buka), misa i dobrego trunku (мяса и хорошего напитка; trunek – напиток /спиртной/), a przygotuj wieczerz= и приготовь ужин; wieczerza – книжн. ужин).

To rzekszy chopek w czarnej sukni znikn. Ubogi przyjecha przed swj domek. ona wysza do niego, chcc mu pomc drzewo z taczki znosi. M mwi do niej:

– Pewnie si chce dzieciom i tobie je, a i ja zjadbym co, wle no na gr, we ze skrzyni gar dukatw, zmie w karczmie, nakup chleba, buek, misa i dobrego trunku, a przygotuj wieczerz.

ona stoi jak wryta i nie wie (жена стоит как вкопанная и не знает; stan jak wryty – остановился как вкопанный), co na to odpowiedzie (что на это ответить); m mwi (муж говорит):

– Uczy, jako powiadam (сделай, как я говорю; jako = jak; uczyni – сделать, совершить). Ona za na to (а она на это; za – же, а):

– Ale czy gupi (но ты что, глупый: «ты глупый ли», czy – ли; jeste – ты есть), i skde by si tam dukaty wziy

Страницы: «« 12

Читать бесплатно другие книги:

Влиятельный репортер Тайлер Джеймсон выясняет, что победительница кругосветной парусной гонки Кейт М...
В книге рассказывается о судьбах «нелегала из Кёнигсберга» – советского военного разведчика, работав...
1916 год. На территории Волыни полыхает пламя Первой мировой войны. А в сердце России в это время вы...
В 1943 году Краснодарский крайком ВКП(б) и крайисполком обратились в ЦК ВКП(б) и Ставку Верховного Г...
В новом романе признанного мастера отечественной остросюжетной литературы «Бросок на Прагу» читатель...
Страшные дни, недели и месяцы начала Великой Отечественной войны… Командиров нет, танков нет, самолё...